De meeste mensen met financiële problemen raken buiten hun schuld in zo’n situatie. Ze willen heel graag tot oplossingen komen, maar door de wirwar aan regelingen en organisaties lukt dat moeilijk of helemaal niet. Er is maatwerk nodig om deze mensen te helpen, bleek uit een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer. Kamerlid Liane den Haan is een groot voorstander van vroegsignalering.
De Tweede Kamer hield een rondetafelgesprek over schuldhulpverlening, waarin de Kamerleden door (ervarings)deskundigen van informatie worden voorzien. De uitgenodigde experts lichten toe hoe zij over het onderwerp denken en Kamerleden kunnen vragen stellen.
Naast deskundigen krijgen dus ook enkele ervaringsdeskundigen de ruimte om de Kamerleden deelgenoot te maken van wat ze hebben meegemaakt, en vooral ook wat de effecten daarvan waren. Dit leidde bij het rondetafelgesprek over schuldhulpverlening tot een aantal aangrijpende verhalen. Kamerleden lieten blijken dat die verhalen hard bij hen binnenkwamen.
Liane den Haan constateerde hierbij dat mensen zelfs trauma’s oplopen, die ook nog eens een doorwerking hebben op de volgende generatie. Op haar vraag of er dan wel sprake is van een goede nazorg kwam een eenvoudig antwoord: die nazorg ontbreekt.
Nadja Jungmann, bijzonder hoogleraar privaatrecht met als aandachtsgebied schuldenproblematiek (UvA) en tevens lector schulden en incasso aan de Hogeschool Utrecht, benadrukte dat mede hierom, maar ook om te voorkomen dat hulpverleners een uitdijende vraag niet meer aan zouden kunnen, preventie veel meer nadruk moet krijgen in het beleid.
Geen vertrouwen
Liane was net als andere Kamerleden verbaasd dat maar zo weinig mensen met schuldenproblematiek de weg naar de hulpverlening vinden. Prof. Dr. Jungmann stelde naar aanleiding van vragen van Liane dat steeds meer mensen geen vertrouwen blijken te hebben in het oplossend vermogen van de (gemeentelijke) overheid. Maar echte duidelijkheid over de oorzaken waarom problemen ontstaan en mensen niet bereikt worden is er eigenlijk niet. De wetenschap levert op dit moment vooral beschrijvingen van situaties. Echte kennis over waarom mensen in schulden raken en niet bij de hulpverlening belanden is er onvoldoende, aldus de hoogleraar.
Dat zou weleens een van de redenen kunnen zijn waarom wetgeving op de verkeerde vooronderstellingen is gebaseerd. Volgens de bij de bijeenkomst aanwezige deskundigen is het in ieder geval zo dat de meeste mensen met financiële problemen buiten hun schuld in zo’n situatie zijn geraakt en van goede wil zijn om tot oplossingen te komen. Liane den Haan verbaasde zich over het feit dat 28% van de aanmelders in de intakefase uitvallen. Nadja Jungmann benadrukte dat overheidsregels nogal beknellend en rigide zijn, terwijl er in veel gevallen juist maatwerk nodig is. De Nationale Ombudsman van Zutphen vulde aan dat het mede daarom zo belangrijk is dat er vanuit de overheid proactief wordt gewerkt: “Je moet de mensen in risicogroepen vroegtijdig opzoeken”.
Vroegsignalering
Liane den Haan is een groot voorstander van vroegsignalering: “Maar dan moet je idealiter wel beschikken over één Schuldenwet en één instantie die de centrale regie kan voeren over een efficiënt en transparant ingericht proces. Met de huidige versnippering gaat het niet lukken om de schuldhulpverlening effectiever te maken. Het zou daarnaast mooi zijn als vrijwilligers – bijvoorbeeld Schuldmaatje – aan de voorkant van het proces worden ingeschakeld. In feite zijn die vrijwilligers onbetaalde professionals. Ik heb grote waardering voor de inzet van die vrijwilligers.”
